Pozwól, że rozpocznę kolejną część artykułu od krótkiej opowieści:

Przychodzi pacjentka do gabinetu psychoterapeutki.

– Dzień dobry… Jest pani moją ostatnią deską ratunku.

– Dzień dobry, co panią do mnie sprowadza?

– Ciągle czuję lęk… Jestem ogromnie zestresowana… Mam ataki paniki… Moja praca mnie wykańcza… Ja… ja już nie wiem. Nie mam na nic sił… Co ja mam robić?

– Słyszę, że doświadcza pani szeregu różnych objawów. Zaraz wszystkim się zajmiemy. W ramach wywiadu będę zadawać pytania o to, co pani odczuwa i czego pani doświadcza. Zanim jednak do tego przejdziemy: kiedy ostatnio robiła pani badania krwi? Czy jest pani pod opieką lekarza jakiejś specjalności?

– Badania krwi? Mmmm, tak. Jakoś pół roku temu. Mam chorą tarczycę. Ale co to ma do wizyty u psychologa? Myśli pani, że to może mieć jakiś wpływ?

To ostatnie pytanie niech rozpocznie nasze dzisiejsze spotkanie. Czy choroby ciała mogą mieć wpływ na psychikę i co było pierwsze – objaw psychiczny czy fizyczny?

Często ciężko odpowiedzieć jednoznacznie na to pytanie. Zawsze w takich przypadkach należy wykonać pełną diagnostykę i zwrócić się do lekarza. Przy czym praca z psychiką może jak najbardziej iść w parze z leczeniem. Dlaczego? Ponieważ bardzo często te dwa elementy ze sobą współistnieją.

W przebiegu różnych chorób somatycznych mogą współwystępować objawy zaburzeń psychicznych.

Oto kilka przykładów:

  • Przy nadczynności tarczycy może pojawiać się: lęk, depresja, okresowo nadmierna aktywność.
  • Przy niedoczynności tarczycy może pojawiać się: senność, lęk z drażliwością, objawy psychotyczne.
  • Przy hipoglikemii może pojawiać się: lęk, strach, depresja, męczliwość.

Dlatego w przypadku pojawienia się objawów psychicznych czy somatycznych należy wykonać pełną diagnostykę i udać się do specjalistów (psychiatra + lekarz o specjalności zgodnej ze wskazaniem np. endokrynolog).

Tytułowa psychosomatyka, czyli psyche (psychika) i soma (ciało) to przestrzeń nauki, w której ujmujemy i badamy wpływ czynników (behawioralnych, społecznych i psychologicznych) na stan zdrowia człowieka.

Oto jeden z przykładów takiej narastającej zależności stresu i chorób fizycznych:

Dużo się stresuję, mało odpoczywam -> Prowadzę nieregularny tryb życia z przewagą stresorów -> Dochodzi do stanu zapalnego w organizmie -> Stres ciągle nasila stan zapalny -> Wywiązuje się w organizmie przewlekła choroba -> Choroba wpływa na funkcjonowanie psychiczne.

To tylko jedna z możliwości – sam schemat współwystępowania chorób psychosomatycznych i aspektów funkcjonowania psychologicznego może być bardzo różny. 

Chciałabym, byś miała pełną jasność tego jak stres mobilizuje nasze ciało, ale też jak przewlekły stres prowadzi do chorób. Dlatego przejdźmy teraz przez fazy aktywizacji organizmu w sytuacji stresu (za: H. Sayle):

  1. Reakcja alarmowa 
    1. Twoje ciało silnie reaguje na sytuację stresową. Po chwilowym spadku wydolności zaczyna w pełni mobilizować wszystkie swoje zasoby. Może pojawić się:
      1. Pocenie się
      2. Gęsia skórka
      3. Rozszerzenie oskrzeli
      4. Oddech staje się szybszy
      5. Wzrost pulsu
      6. Następuje przepływ krwi z narządów wewnętrznych do mięśni szkieletowych
      7. Następuje spowolnienie procesów trawiennyc

Dzieje się tak, gdyż organizm przygotowuje się do obrony, walki lub ucieczki. Wszystkie możliwości organizmu muszą być na pełnych obrotach. To nie czas na trawienie (więc procesy trawienne spowalniają), a na uciekanie. Krew odpływa z narządów wewnętrznych, bo mięśnie rąk i nóg – muszą być w pełnej gotowości. Stąd też, przy przewlekłym stresie wynikają różnego rodzaju problemy np.: zaburzenia jelitowe. 

  1. Stadium odporności
    1. Nadal trwa silna mobilizacja organizmu. Chwilowo zwiększa się odporność na sytuację stresową (stresor) i możliwości organizmu. Chodzi w końcu o to, byś rozwiązała sytuację i mogła odpocząć. Przy tym jednocześnie zmniejsza się odporność na inne bodźce np. trudniej być uważną w relacji, czy pamiętać o treningu.
  2. Stadium wyczerpania
    1. Jeżeli poprzednie stadium mobilizacji organizmu nie doprowadziło do rozwiązania problemu (ucieczki lub walki ze stresorem) to przechodzisz do fazy wyczerpania. Dokładnie tak jak nazwa tej fazy sugeruje – Twoje ciało jest wyczerpane. Jest to skutek zbyt długiego trwania w sytuacji stresowej. W tym momencie może dochodzić do rozregulowania funkcji fizjologicznych i obronnych organizmu, Następuje spadek odporności. Zaczynasz chorować. Czuć zmęczenie lub wręcz odwrotnie nieprzyjemne pobudzenie. Mogą pojawiać się lęki czy stany depresyjne, albo wahania nastroju. 
  3. Stadium wypalenia
    1. Następuje całkowita degradacja energetyczna. Jest to już krytyczny moment. Może dochodzić do zapadnięcia – stanów całkowitego braku energii czy poważnych chorób. To już ostatni dzwonek alarmowy, by sobie pomóc.

Co wynika z powyższych punktów dla nas? Krótkotrwały stres jest czymś normalnym. Ludzki organizm ma wrodzone umiejętności aktywizacji, by radzić sobie z trudnymi sytuacjami. Co jednak, gdy pomijamy sygnały z płynące z ciała i nic nie zmieniamy, trwając w ogromnym pobudzeniu? Może dojść do stanu przewlekłego stresu, a więc dwóch kolejnych faz (wyczerpania i wypalenia). Ten moment jest już bardzo trudny. Jeżeli nie zadbamy w tym momencie o regulację napięcia – zaczną pojawiać się choroby.

Jeżeli teraz czujesz, że pojawia się lęk, bo doznajesz stresu czy chorób psychosomatycznych i nie wiesz, jak sobie poradzić, to chciałabym, żebyś wiedziała, że w kolejnych artykułach będę przedstawiać ci techniki i narzędzia do pracy ze stresem, abyś mogła regulować swoje napięcie.

Pamiętaj też, że zawsze w sytuacji stresowej możesz udać się do specjalisty, który w odpowiedni sposób da ci wsparcie – może to być lekarz psychiatra, psychoterapeuta czy psycholog. Nie musisz walczyć z tym sama.

Psychosomatyka to ogromnie szeroki temat, jeżeli chcesz poczytać i posłuchać o tym więcej – zapraszam cię do odwiedzenia mojego Instagrama (@paulinadanielak.psycholog).

Za tydzień opowiem ci o… pozytywnych aspektach stresu i tym, jak może on budować naszą motywację, a następnie przejdziemy do wdrażania technik samoregulacji. 

Dziękuję za twoją uwagę i do zobaczenia!

Paulina Danielak

Źródła informacji: 

  • „Zaburzenia psychiczne w chorobach somatycznych” Arkadiusz Jasek, Klinika Psychiatrii Młodzieżowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi.
  • „Zaburzenia psychiczne w chorobach autoimmunologicznych – problemy diagnostyczno-terapeutyczne”, Magdalena Celińska-Löwenhoff, Jacek Musiał, Klinika Alergii i Immunologii II Katedry Chorób Wewnętrznych UJ CM

Kim jest nasza ekspertka?
PAULINA DANIELAK: Psycholog, pedagog, psychoterapeutka poznawczo – behawioralna w trakcie certyfikacji. Certyfikowana providerka TRE® (Tension Releasing Exercises). Terapeutka ACT (terapii akceptacji i zaangażowania) i psycholog sportu (AWF). Członkini Association for Contextual Behavioral Science (ACBS) i Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej. Rozwija swoją pasję do psychosomatyki poprzez udział w licznych szkoleniach (m.in. Somatic Experiencing®). Prowadzi swój gabinet psychoterapii indywidualnej oraz organizuje warsztaty i szkolenia dla firm. W pracy łączy podejście poznawcze z pracą somatyczną. Na Instagramie psychoedukuje i uświadamia w tematach redukcji stresu, regulacji napięcia i rozwoju dobrostanu.

Chcesz wiedzieć więcej o stresie? Tu znajdziesz moje treści:

Strona internetowa: https://paulinadanielak.pl
Instagram: https://www.instagram.com/paulinadanielak.psycholog/
Facebook: https://www.facebook.com/paulinadanielak.psycholog/
TikTok: https://www.tiktok.com/@pani_psycholog/
YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=kULHfHQ3Wvc


BeActiveTV również w sklepach: